Slechts 43% Mens

Nieuwe ontdekkingen over wat er in het lichaam zit, doen wetenschappers nadenken over wat een persoon mens maakt en wat mensen ziek of gezond maakt. Minder dan de helft van de cellen in het lichaam is menselijk. De rest behoort tot micro-organismen die invloed hebben op de gezondheid, de stemming en of bepaalde mensen beter reageren op bepaalde voeding of hulpmiddelen.

“Voor onze 30 biljoen menselijke cellen hebben we gemiddeld ongeveer 39 biljoen microbiële cellen. Dit aantal kan variëren volgens de vulling van de darm en ligt hoger bij mensen met een zware darminhoud, ten opzichte van mensen met een beperkte darminhoud. Het verschil kan tot 20 % zijn van de totale massa. Volgens die maatstaf zijn we slechts voor 43-60% mens ‘, weet Rob Knight, directeur van het University of California San Diego / Microbiome Innovation en hoogleraar kindergeneeskunde.

Er zijn meer microbiële cellen in het lichaam van een persoon dan menselijke cellen. Tot de microben in het menselijk lichaam behoren bacteriën, virussen en schimmels, zoals schimmelsporenbacterie in water. Het zou kunnen dat je terugschrikt van deze cijfers, maar dit is perfect normaal en nu, in deze coronatijden zou het kunnen dat wij door onze superhygiëne de natuurlijke variatie en verhoudingen grondig verstoren, waardoor we de basis leggen voor nieuwe problemen.

Microben die de gezondheid bepalen

Het is algemeen bekend dat bacteriën, of zelfs virussen en schimmels, voorkomen in delen van ons lichaam, waaronder de mond, huid en darmen. Het is echter pas in de afgelopen jaren dat wetenschappers hebben ontdekt dat de darmbacteriën van elke persoon uniek zijn, en de verzameling microben kan een grote invloed hebben op de gezondheid van een persoon, zoals hun gewicht en of ze aandoeningen als hartaandoeningen zullen krijgen.

Microben in de darmen kunnen zelfs de stemming beïnvloeden. Onderzoekers onderzoeken of aandoeningen zoals autisme, multiple sclerose en de ziekte van Parkinson verband houden met microben. “Deze onderzoeken veranderden de manier waarop we over biologie denken, en veranderden de manier waarop we denken over wat het betekent om mens te zijn. De verzameling microben in elke persoon is anders, vanaf het moment dat baby’s worden geboren. Hoe ze de wereld binnenkomen, vaginaal of via een keizersnede (keizersnede), of ze moedermelk drinken of niet, de omgeving waaraan ze worden blootgesteld en de medicijnen die ze nemen, kunnen allemaal hun ontwikkeling beïnvloeden.”

“Het grootste probleem met antibiotica in de vroege kinderjaren, en vooral de combinatie van keizersnede en antibiotica en flesvoeding is vooral slecht voor kinderen. We zullen daar zelfs op de leeftijd van 8 tot 12 jaar impact op zien, in termen van hun gewicht, zelfs in termen van cognitieve prestaties” zeggen de onderzoekers.

Meer inzicht in de kanker-ontwikkeling

Karen Sfanos, universitair hoofddocent pathologie, oncologie en urologie aan Johns Hopkins University School of Medicine, zei dat onderzoekers denken dat 70% van de immuniteit en immuuncellen van een menselijk lichaam in de darmen bestaan. Ze bestudeert het verband tussen microben en kanker. “Er zijn nog steeds veel kankers waarvan we geen idee hebben wat de kanker zelfs veroorzaakt. We hebben geprobeerd deze puzzel op te lossen en tot nu toe ontbraken de helft van de stukjes omdat we niet eens wisten dat de helft van de stukjes bestond. Er is een enorme hoeveelheid kennis die nog moet worden opgedaan en onderzocht om de diepgaande invloed te begrijpen die deze microben kunnen hebben op zowel het ontstaan van kanker als op de therapeutische respons op bepaalde kankertherapieën” zei ze.

Tot de microben in het menselijk lichaam behoren bacteriën, virussen en schimmels, zoals E. Coli. De microben van elke persoon zijn uniek voor die persoon. Wat de microben in een volwassen lichaam het meest beïnvloedt, is het voedingspatroon en hoeveel verschillende soorten planten iemand eet. “Door een vetrijke voeding of een ongezond dieet op basis van industrieel bereide producten te volgen, kan het leiden tot pro-inflammatoire microben. Dit kan ontstekingen in de darm, in je maagdarmkanaal veroorzaken, en in dat scenario kan de ontsteking die in je darmen plaatsvindt, helaas een lange afstandseffect hebben op veel andere orgaansystemen in je lichaam”stelt Sfanos.

Een bedrijf, DayTwo, gebruikt de bevindingen van divers onderzoek naar darmbacteriën om diabetes te bestrijden. “De diversiteit en overvloed van de bacteriën in de darmen zijn een nuttige voorspeller van hoe mensen voedsel verwerken”, zegt Josh Stevens, president van DayTwo. Omdat de darmbacteriën van elke persoon anders zijn, is de manier waarop een lichaam reageert op suiker voor elke persoon anders. “Door de darmen te inspecteren en een profiel te maken van hun bacteriële flora, kunnen we mensen helpen om een gepersonaliseerd recept te krijgen voor voedsel dat voor hen werkt,” zei Stevens.

Is het goed of is het slecht ?

Microben in het lichaam veranderen elke dag. Een groeiend aantal wetenschappers doet onderzoek naar deze microben om erachter te komen welke goed en slecht zijn. Maar is er echt een goed en slecht ? In een symbiotische omgeving is er samenwerking en harmonie. Geïsoleerde bacteriën kunnen in een ongecontroleerde conditie pathologisch zijn, maar in de context van het lichaam, met al zijn buffers en tegenhangende bacteriën en organismen, toch een constructieve betekenis hebben. Er is een ernstige bezorgdheid omwille van een verkleinde scala aan micro-organismen in de darm en in het menselijk weefsel. Dat maakt ons kwetsbaar en een gemakkelijke prooi , omdat we niet in contact zijn geweest met diverse organismen en niet geleerd hebben om er weerstand op te bieden. Het resultaat van onze superhygiëne kan dramatische gezondheidsimplicaties hebben voor de toekomst.

Als we naar het onderzoek kijken, zien we veelbelovende resultaten bij de behandeling van een in het ziekenhuis opgelopen infectie genaamd C. diff. “Je kunt C. diff behandelen door een ontlasting van een gezond persoon te nemen en deze aan een zieke te geven. En ze herstellen meestal binnen twee of drie dagen. En het heeft ongeveer 90% genezingspercentage, in tegenstelling tot 30% voor antibiotica”zei Knight. Dit proces wordt gedaan door een fecaal monster van een gezond persoon te mengen in een vloeibaar preparaat en dit via een sonde of colonoscopie bij een zieke persoon te introduceren.

Maar het lijkt wel een spelletje om fecale monsters toe te dienen “en alle problemen zijn voorbij… en we kunnen weer leven als voorheen”. Dat is een sprookje. De bacteriën worden getekend door de voeding die we eten. Elke afwijking van die voeding zal op lange termijn de microbiële status – de variatie en differentiatie van de stammen – beïnvloeden, en daardoor ook de gezondheid. Maar ook hier is voorkomen beter dan genezen. De vroeg gelegde stabiele basis van een gevarieerd microbioom, is zowat de beste basis voor een levenslange gezondheid. Hoe beter dat microtoom is ontwikkeld – en hoe minder het is verstoord of verzwakt door oa antibiotica – hoe robuuster de gezondheid en hoe beter men in staat is in het verdere leven de problemen die men onderweg ontmoet, met kracht te weerhouden.

Onderzoekers werken aan een toekomst waarin er een nauwkeurigere benadering is om door meer goede microben in het lichaam te introduceren de gezondheid te verbeteren. Dat is een heel ander traject dan het vertrouwen in vaccinaties…

Waar vind je de meeste informatie over het Microbioom in de NaturEl-literatuur? Oa in bovenstaand digitaal boek. Lees het voor 12 euro. Of kies voor de combo Ontsteking/Pijn in Module O / 30 euro.

Obesitas en Immuniteit

Op zijn site Nutritionfacts besteedt Dr. Michael Greger een serie aan obesitas. Hij wijst erop dat obesitas minder onschuldig is dan zomaar wat extra kilo’s met zich meedragen. Obesitas gaat gepaard met een verhoogd risico op tientallen ernstige aandoeningen, waarvan hij een ‘ABC’ maakt. Daaruit pluk ik voor deze brief de effecten van obesitas op het immuunsysteem en nier- en leveraandoeningen

“De SOS-studie, die het lot van duizenden bariatrische chirurgiepatiënten gedurende een decennium of twee volgde (vergeleken met een controlegroep die hun gewicht handhaafde en degenen die operatief ongeveer 20 procent van hun lichaamsgewicht verloren, leefden niet alleen langer, leden minder aan diabetes en minder aan hart- en vaatziekten, maar ze kregen ook minder kanker. Dit kan zijn omdat de antitumor-immuniteit lijkt te worden beïnvloed door het gewicht. Natuurlijke Killer-cellen zijn de eerste verdedigingslinie van het immuunsysteem tegen kankercellen (evenals vele virale infecties), en hun functie is ernstig aangetast bij obesitas. Wijs zwaarlijvige personen toe aan een afslankprogramma en er volgt een significante reactivering van hun natural killer-celfunctie binnen slechts drie maanden, en daarom is het moeilijk om de impact van het gewichtsverlies zelf te meten, aangezien fysieke activiteit alleen de activiteit van de natuurlijke killercellen kan stimuleren.

Aan de andere kant van het immuunspectrum wordt vermoed dat obesitas een oorzakelijke risicofactor is voor de ontwikkeling van de auto-immuunziekte multiple sclerose. Dit suggereert dat obesitas wordt geassocieerd met het ergste van twee werelden als het gaat om immuunfunctie: onderactiviteit als het gaat om bescherming tegen kanker en infectie, maar overactiviteit als het gaat om bepaalde inflammatoire auto-immuunziekten.

Maar er is meer; denk maar aan de relatie tussen obesitas en geelzucht. Dankzij de obesitas-epidemie is niet-alcoholische leververvetting nu de meest voorkomende leveraandoening in de geïndustrialiseerde wereld. Vet komt niet alleen in onze buik en dijen terecht, maar in sommige van onze interne organen. Meer dan 80 procent van de mensen met abdominale obesitas kan vette infiltratie in hun lever hebben, en bij mensen met ernstige obesitas kan de prevalentie meer dan 90 procent bedragen. Dit kan leiden tot ontstekingen, littekens en uiteindelijk tot cirrose en leverkanker. Momenteel is deze niet-alcoholische vette hepatitis de belangrijkste oorzaak van levertransplantaties bij vrouwen, en mannen zullen naar verwachting de vrouwen op de voet volgen.

Dan is er ook de impact op de nieren. Obesitas is ook een van de sterkste risicofactoren voor chronische nieraandoeningen. Je nieren compenseren de metabolische eisen van het overtollige gewicht door een rode lijn te vormen in wat ‘hyperfiltratie’ wordt genoemd om de extra werkdruk op te vangen. De resulterende verhoogde druk in de nieren kan de gevoelige structuren beschadigen en het risico op nierfalen op de lange termijn vergroten.

Als je door het obesitas-alfabet van de ermee verbonden risico’s wilt gaan, kan de L voor een verminderde longfunctie zijn, M voor het metabool syndroom, enzovoort…. Er is zelfs een X – voor xiphodynie – pijn aan het uiteinde van de onderkant van het borstbeen doordat de buik naar voren wordt gebogen.

Gezien de talloze gezondheidsproblemen die samenhangen met overgewicht, bedragen de jaarlijkse medische uitgaven die direct toe te schrijven zijn aan obesitas gemakkelijk 2.000 euro per jaar, waarbij zwaarlijvige werknemers met meerdere aandoeningen bedrijven tot 10.000 euro meer aan gezondheidszorgkosten kosten, vergeleken met slanke tegenhangers. Dit kan in feite een verklaring zijn voor een deel van de loonkloof die zwaarlijvige werknemers ervaren, aangezien bedrijven proberen deze kosten door te berekenen die verder gaan dan alleen brutale discriminatie. Tussen de kosten van de gezondheidszorg en de verminderde productiviteit in termen van verloren werkdagen, worden de totale levenslange kosten van obesitas voor kinderen en tieners geschat op meer dan 150.000 euro.

Volgens sommige schattingen bedragen de nationale kosten van zwaarlijvigheid ongeveer 150 miljard dollar, met nog eens 50 miljard per jaar toegevoegd in 2030 naarmate onze steeds zwaardere babyboomers ouder worden. Anderen zijn het hier diametraal niet mee eens, op basis van het ziekelijke feit dat zwaarlijvige personen misschien niet zo lang leven. Net zoals de medische kosten van aan tabak gerelateerde ziekten meer dan gecompenseerd kunnen worden door de kortere overleving van rokers, kunnen de levenslange gezondheidszorgkosten van zwaarlijvige personen lager uitvallen omdat verwacht wordt dat ze zoveel eerder zullen sterven. Dus de werkelijke kosten zijn misschien meer in levens dan in euros. In hoeverre verkort overgewicht jouw leven? Of is het je besluit om hier iets aan te doen en/of je hierbij te laten begeleiden?”

Had je trouwens onze publicatie, “Natuurlijk, Slank! al gelezen?
Het bevat enkele interessante benaderingen om op een natuurlijke manier gewicht te verliezen.

Stress en angst en Covid-19

Stress en angst als doodsoorzaak bij ouderen

In een artikel in De Tijd van 12 oktober 2020 wijst dr. Carla Peeters, immunoloog, op het feit dat de coronamaatregelen zelf oorzaak zijn van meer overlijdens bij ouderen omwille van de stress en de angst die ze bij deze leeftijdsgroep veroorzaken.

Uit de tekst onthouden we:

“De grootste risicogroep voor COVID-19 zijn oudere mensen in verpleeghuizen. Opnieuw zijn maatregelen doorgevoerd met beperkte toegang van familieleden, minder mogelijkheden om vrij te bewegen of buiten het verpleeghuis te komen. Alleen al het contact met anderen die gekleed zijn in beschermende plastic kleding met mondmaskers en handschoenen kunnen de stress en angst van mensen met dementie verhogen. Vele ouderen maken vanwege een afnemend gehoor in belangrijke mate gebruik van liplezen en non-verbale communicatie om te begrijpen waar het over gaat. Met het gebruik van mondkapjes kunnen zij familie en zorgpersoneel minder goed begrijpen. Hun gevoel van onzekerheid, onbegrip en isolement kan daardoor verder toenemen.

Stress en angst zijn voor mensen met dementie zonder coronacrisis al belangrijke factoren die het verloop van de ziekte kunnen verergeren. Psychologische stress is een bewezen factor die het immuunsysteem verzwakt waardoor ziekten kunnen ontstaan zoals, depressie, hart- en vaatziekten en kanker. In 1991 werd al aangetoond dat psychologische stress de kans op bovenste luchtweginfecties sterk verhoogt, zelfs bij jongeren. Ook sociale isolatie draagt bij aan een grotere kans op bovenste luchtweginfecties. Een onderzoek bij 65-jarigen of ouder van Kaiser Permanente Foundation van 21 augustus jl. toont dat 47 % van de ondervraagden stress ervaarden of zich zorgen maken gerelateerd aan het coronavirus met een negatieve impact op hun geestelijke gezondheid. Ook hebben verschillende studies aangetoond dat het gebruik van antidepressiva en opiaten ten gevolge van de pandemie fors is toegenomen. De coronacrisis heeft bij familieleden en zorgpersoneel door de beperkte mogelijkheden om het welbevinden en geluk van kwetsbare zorgbehoevende mensen te bevorderen een traumatische ervaring met een gevoel van schuld, spijt en verdriet veroorzaakt.”

Bron : e-prikje / oktober 2020

Corona Nu

Het valt te betreuren dat er geen journalisten meer zijn, maar dat men tevreden is met het napraten van wat de algemene teneur is. Mensen die kritische kanttekeningen maken, worden scheef bekeken, afgeschilderd als complotdenkers of verspreiders van Fake News.
Vandaag verstuurde Dr. Kris Gaublomme de link voor het nieuwste Prikje. Zoals altijd, een waardevol naslagwerk, waarin de feiten en fictie van elkaar worden gescheiden, en waar de balans wordt opgemaakt van waar we nu staan. Is er een probleem? Dat is er. Maar het dramatische is dat er niets aan de oorzaak wordt gedaan, dat de lippen stijf op elkaar blijven en niemand spreekt over de beschermingsmaatregelen – andere dan social distancing en mondkapjes.

Dr. Gaublomme bespreekt de risicogroepen, waarvan hij zegt: “Het bizarre aan de covid epidemie is dat enerzijds de meeste besmette personen niet tot nauwelijks ziek worden, maar anderzijds een minderheid er het leven bij inschiet. Het risico op ziekte en overlijden is dus niet gebonden aan de infectie op zich maar aan bepaalde kenmerken van de besmette persoon. In Italië bleek dat 99% van de overledenen een onderliggend organisch lijden hadden, en een derde zelfs 3 of meer onderliggende aandoeningen. Op basis daarvan werden risicogroepen opgesomd. Hoge leeftijd werd bestempeld als een risico, evenals zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, astma en diabetes. Intussen werd een verhoogd risico bij astmapatiënten onder inhalatiecorticosteroïden overigens reeds tegengesproken.

Het oplijsten van deze risicogroepen gaat helaas voorbij aan de vraag WAAROM deze groepen een hoger risico dragen op complicaties en overlijden. Dit is nochtans de kern van de zaak. Het antwoord is ons inziens vrij simpel en logisch: niet de toestand op zich is het probleem, maar de redenen waarom iemand in dergelijke toestand geraakt is, namelijk een ongezonde levenswijze. Te veel en ongezonde voeding en drank, en te weinig lichaamsbeweging leiden inderdaad tot zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk en stress. Dit ondermijnt het immuunsysteem dat dan ook niet meer adequaat kan reageren op een nieuwe uitdaging zoals Covid-19. Leeftijd op zich is niet het probleem want zelfs sommige hoogbejaarden werden amper ziek na besmetting, of overleefden de infectie.

Het aantal dodelijke slachtoffers concentreerde zich in meerdere landen in bepaalde gebieden. Vraag is wat het risico in die gebieden dermate verhoogde dat het aantal slachtoffers beduidend toenam.

Een aantal daarvan springen in het oog.

Hoge leeftijd. De meeste dodelijke slachtoffers zijn inderdaad 70+ers. Anderzijds is het een feit dat sommige hoogbejaarden (90+) amper ziek werden, of de complicaties van de infectie overleefden. In zijn studie vond Lisewski(externe link) geen duidelijk verband tussen een hoge leeftijd en een risico op infectie. Het is dus niet de leeftijd op zich die het risico uitmaakt, maar de verhoogde kans dat op hoge leeftijd een van de hieronder beschreven risico’s aanwezig zijn.
Onderliggende ziekten. Een studie(externe link) van de Italiaanse overheid bracht aan het licht dat 99% van de dodelijke slachtoffers reeds kampten met medische problemen. 50% van de slachtoffers had zelfs minstens drie verschillende aandoeningen. Deze onderliggende ziekten zijn op zich wellicht reeds een uiting van een verzwakt immuunsysteem.
Roken. De longen van rokers zijn chronisch overprikkeld en dus veel vatbaarder voor infecties. Stoppen met roken is dus altijd zeer zinvol, nu meer dan ooit.
Industrialisatie, luchtvervuiling en fijn stof. De meest getroffen gebieden, waaronder Wuhan in China en Lombardije en Emilia-Romagna in Italië, blijken zwaar te kampen te hebben met hoge concentraties van fijn stof in de lucht. Dit fijn stof vormt op zich al een risico voor luchtweginfecties en hartproblemen. Bovendien vormen deze deeltjes een soort nevel waaraan de virussen zich kunnen hechten en zo makkelijker verspreid raken. Dat is alvast de conclusie van een aantal ernstige studies aan de universiteit van Bologna en Bari in Italië. De Italiaanse vereniging voor omgevingsgeneeskunde SIMA bevestigt de hypothese. Het aantal corona-infecties blijkt volgens professor Leonardo Setti overeen te stemmen met de graad van luchtverontreiniging. Daarmee is ook aangetoond dat verspreiding van de infectie niet alleen gebeurt van persoon tot persoon via speekseldruppeltjes, maar ook en zelfs vooral via minuscule partikeltjes in de lucht, aerosols genoemd.
Vaccinatie. Vaccinaties in het algemeen leiden tot een minder efficiënt werkend afweersysteem. Heeft het vaccin tegen de gewone seizoensgriep een nefaste invloed op het risico op een corona-infectie? Blijkbaar wel. Griepvaccinatie in het bijzonder blijkt een bijkomend risico te vormen, om verschillende redenen, aldus Lisewski(externe link). Hij verklaart dit als volgt. Ten eerste leidt het doormaken van een natuurlijke infectie, zoals griep, tot een verhoging van de niet-specifieke immuniteit. Dit voordeel gaat verloren na griepvaccinatie. Ten tweede verhoogt griepvaccinatie het risico op infectie door andere virussen die niet in het vaccin zitten. Dit fenomeen staat bekend als vaccin-geassocieerde virusinterferentie. Niet alleen dat: er bestaat ook een kruisreactie tussen influenza A griepvirussen en SARS-CoV-2. Antistoffen tegen influenza A of SARS-CoV-2 die aanwezig zijn op het moment van infectie kunnen juist voor een versterkting van de infectie leiden na besmetting met het coronavirus. Dat komt doordat men dan te maken heeft met de foute antistoffen, namelijk bindende antistoffen, niet met de neutraliserende antistoffen die het virus kunnen helpen uitschakelen. Dit fenomeen heet antilichaam-afhankelijke versterking(externe link). De aanwezigheid van de antistoffen versterkt juist de opname van het virus in de cellen, en de vermenigvuldiging ervan in die cellen. Uit een studie in het januarinummer van het bekende tijdschrift Vaccine blijkt dat Amerikaanse militairen die gevaccineerd waren tegen de seizoensgriep 36% meer risico lopen op een infectie met corona. Ondanks het feit dat deze bevindingen, gepubliceerd in een gerenomeerd tijdschrift, bekend waren bij de Amerikaanse legeroverheid adviseerden ze hun veteranen zich te laten inenten tegen de griep…

Het aantal infecties en overlijdens in en rond Bergamo(externe link), regio Lombardije, lag verrassend hoog. Kan dit iets te maken hebben met de lokale vaccinatiepolitiek? Naast de algemene verplichte 11 vaccins in Italië werden in Lombardije bijzondere inspanningen geleverd om de bevolking in te enten tegen de griep. In 2018 werden 141.000 dosissen griepvaccin toegediend, waarvan 129.000 bij 65+ers; de vaccinatiegraad bedroeg 56,2%. Ook in 2019 lagen de cijfers zeer hoog. Daarbij komt nog de vaccinatie tegen pneumokokken, vooral bij oudere mensen. En laat dat nu net de groep zijn die het zwaarst getroffen wordt.

De combinatie van het griepvaccin Influvac(externe link) met andere vaccins kan het risico op nevenwerkingen verhogen, zoals toegegeven door de producent.

Wat gebeurt er wanneer je antigenen van drie tot zes griepvirussen toedient tegelijk met dertien tot drieëntwintig antigenen tegen de pneumokok? Wat als je dit toedient aan een persoon met een chronische aandoening, een onderliggend lijden, een zwak immuunsysteem? Een explosief mengsel! Op 5 januari 2020 werden in Bergamo 3.511 personen in twee dagen tijd bovenop deze vaccins ook nog eens gevaccineerd tegen meningokokken C(externe link) , en een uitbreiding(externe link) van deze vaccinaties in 20 steden en gemeenten in het getroffen gebied werd voorzien. Deze vaccinaties gingen door tot eind februari 2020. Toen werd ook nog het hepatitis A vaccin toegevoegd voor een beperkte groep.

Wat bleef er nog over van de immuniteit van de bevolking rond Bergamo na een dergelijke aanval op hun immuunsysteem?

Is het niet opvallend dat precies in Frankrijk en Italië, de landen met een algemene verplichting tot respectievelijk 10 en 11 vaccins, het dodental het felst oploopt? Ook worden artsen in Italië en Spanje verplicht gevaccineerd tegen de griep om te mogen werken in een ziekenhuis. Heeft dit te maken met het relatief hoge aantal overlijdens in deze beroepsgroep?

Medicatie. Alle medicatie die het immuunsysteem onderdrukt is dus een risicofactor: kankerbehandeling of immunosuppresiva voor de behandeling van reuma en dergelijke, maar ook antibiotica. Een factor die in Spanje een rol kan hebben gespeeld is de overconsumptie aan antibiotica. Het is geen geheim dat antibiotica in dit land als zoetebroodjes over de toog gaan en veel te vaak worden gebruikt.

Ook bij ons worden, alle waarschuwingen ten spijt, nog steeds antibiotica voorgeschreven voor virale infecties of milde bacteriële infecties. Is het huidige sterftecijfer de tol die men hiervoor betaalt?

Het stemt tot nadenken. Maar er moet een verschil zijn in de levenswijze en voeding. Dit en veel meer vind je terug in e-Prikje, editie oktober 2020.

Klik hier om de online versie te bekijken